مالیات ارزش افزوده: محاسبه آنلاین، درصد و معافیت ها

در این مقاله علاوه بر فرم محاسبه آنلاین مالیات ارزش افزوده، در مورد نرخ و معافیت های مالیات ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ بر اساس قانون جدید و دائمی مالیات بر ارزش افزوده صحبت کرده ایم. همچنین با توجه به اهمیت مالیات ارزش افزوده طلا و جواهر و رستوران ها، به بررسی قانون و نکات مهم در این زمینه پرداخته ایم.

منظور از ارزش افزوده، ارزشی است که از زمان تولید تا مصرف کالا یا خدمات مختلف به قیمت اولیه اضافه می‌شود. محاسبه نرخ مالیات بر ارزش افزوده، به صورت مرحله‌ای و به شکل زنجیروار از تولید تا مصرف کالا انجام می‌شود. در واقع این نوع مالیات، مالیات غیر مستقیمی است که مصرف‌کننده نهایی آن را به همراه بهای خرید کالا یا خدمات می‌پردازد. اما در هر مرحله از زنجیره خرید و فروش، فروشنده موظف است مقدار مالیات ارزش افزوده دریافتی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. با توجه به این که خود فروشنده نیز ضمن خرید اولیه چنین مالیاتی را پرداخته، ولی مصرف‌کننده محسوب نمی‌شود، می تواند کل مالیات‌های ارزش افزوده پرداختی خود را، از کل مالیات بر ارزش افزوده های دریافتی کسر کرده و مابه التفاوت آن را به دولت بپردازد.

مالیات بر ارزش افزوده به تمامی خدمات و کالاهایی که در برابر پول در داخل کشور داد و ستد می‌شوند تعلق می‌گیرد، مگر آنکه در قانون برای آن کالا یا خدمات شرایط ویژه، یا معافیت هایی در نظر گرفته شده باشد.

بر اساس ماده ۷ قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات، به ‌استثنای کالاهای خاص که نرخ آنها در ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده تصریح شده، نه‌ درصد می باشد. اما در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ این نرخ به ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

با توجه به بند (ر) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۴۰۳ ، نرخ مالیات موضوع ماده ۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده، همچنین نرخ مالیات بر ارزش افزوده و جریمه موضوع بند (ب) ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده به میزان ‏یک واحد درصد به‌عنوان سهم دولت افزایش یافته است. بنابراین بر اساس قانون جدید، مالیات بر ارزش افزوده با نرخ ۱۰ درصد روی اکثر کالاها و خدمات اعمال می‌شود. البته این نرخ مالیاتی استثنا هم دارد. به عنوان مثال برخی کالاهای اساسی مثل گندم و شکر دارای معافیت مالیاتی هستند و مالیات آنها با نرخ کمتر محاسبه می شود. از طرف دیگر کالاهایی مثل سیگار ارزش افزوده بالاتری دارند.

همانطور که مطرح شد بر اساس قانون جدید و با توجه لایحه بودجه سالانه، نرخ مالیات بر ارزش افزوده ۱۰ درصد می باشد. این بدان معنی است که فروشنده می بایست علاوه بر بهای کالا یا خدمات، ۱۰ درصد نیز به عنوان مالیات ارزش افزوده از خریدار دریافت کند و آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. بر اساس ماده ۵ قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده مالیات و عوارضی که قبلا توسط عرضه‌کننده کالا یا ارائه‌دهنده خدمت ‏پرداخت شده است، جزو ماخذ محاسبه مالیات و عوارض نمی‌باشد و باید کسر گردد.

با توجه به اینکه ممکن است فروشنده در هنگام خرید مبلغی به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت کرده باشد، لازم است مالیات پرداختی هنگام خرید، از مالیات دریافتی در هنگام فروش کسر گردد و باقیمانده به عنوان مالیات ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی پرداخت گردد. توجه داشته باشیدکه طبق قانون مالیات ارزش افزوده، مصرف کننده نهایی باید این مالیات را بپردازد. بنابراین برای جلوگیری از پرداخت مضاعف مالیات، در هر مرحله از زنجیره خرید و فروش کالا فقط مابه التفاوت مالیات پرداختی و دریافتی به عنوان مالیات ارزش افزوده به دولت پرداخت می شود. در صورتی که مقدار مالیات پرداختی بیشتر از مقداری باشد که باید پرداخت شود، اشخاص می‌توانند مقدار اضافی را به دوره مالیات بعدی مولکول کنند و یا اینکه مبلغ اضافه را از سازمان امور مالیاتی استرداد کنند.

همانطور که مطرح شد، مالیات ارزش افزوده به کالاها و خدمات تعلق می گیرد. اما برخی از کالاها و خدمات از این مالیات معاف شده است. به عنوان مثال محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام زنده، آرد و نان، دارو از مالیات ارزش افزوده معاف می باشند. در بخش خدمات نیز خدماتی مانند: خدمات بانکی و اعتباری و اعطای تسهیلات، خدمات درمانی و خدمات بیمه های عمر و تکمیلی و .. مشمول معافیت مالیات ارزش افزوده هستند. در ماده های ۹ تا ۱۲ قانون جدید و دائمی مالیات بر ارزش افزوده لیست کامل معافیت های مالیات بر ارزش افزوده آورده شده است.

ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ تغییر کرده است. نحوه ارسال اظهارنامه ارزش افزوده تابستان ۱۴۰۳ و دوره های آتی به این صورت می باشد:

• به درگاه ملی خدمات الکترونیک مالیات my.tax.gov.ir وارد شوید.
• با انتخاب گزینه «ورود به کارپوشه» به کارپوشه خود در سامانه مودیان وارد می شوید.
• سپس از لیست پرونده های مالیاتی در ردیف مربوط به پرونده مورد نظر «ورود به پرونده» را انتخاب کنید.
• سپس از منوی سمت راست «اظهارنامه پیش فرض» را انتخاب کنید و اظهارنامه ارزش افزوده دوره مورد نظر را ارسال کنید.

مشاهده اظهارنامه ارزش افزوده بهار ۱۴۰۳ از طریق سامانه خدمات الکترونیک مالیاتی امکان پذیر می باشد. برای این منظور مراحل زیر را دنبال کنید:

• به سامانه my.tax.gov.ir وارد شوید.
• از طریق منوی سمت راست گزینه «فهرست پرونده های مالیاتی» و سپس «پرونده های عملکرد و ارزش افزوده» را انتخاب کنید.
• سپس پرونده مالیاتی خود را انتخاب کنید و بر روی جزئیات پرونده کلیک کنید.
• در گام بعدی گزینه «مشاهده اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده دوره بهار» را انتخاب نمایید.

همچنین برای مشاهده اظهارنامه دوره های قبل،‌ مانند تصویر زیرگزینه «سامانه مالیات بر ارزش افزوده (قدیم)» را انتخاب کنید.

پیش از این مالیات بر طلا بر کل قیمت طلا و اجرت ساخت و سود فروشنده تعلق می گرفت. ولی از تاریخ دی ماه ۱۴۰۰ نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده طلا تغییرات کرد. بر اساس بند ب ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده، اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور، معاف از مالیات و عوارض می‌باشد.

همانطور که مطرح شد بر اساس قانون بودجه سال 1403، مالیات ارزش افزوده در سال ۱۴۰۳ با افزایش یک درصدی مواجه شد و به ۱۰ درصد افزایش یافت. ولی نرخ مالیات ارزش افزوده طلا و جواهر و پلاتین بر اساس ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده ، همچنان ۹ درصد است. هرچند بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۴، نرخ مالیات ارزش افزوده طلا در سال ۱۴۰۴ با یک درصد افزایش، ۱۰ درصد تعیین شده است.

همچنین پس از راه‌اندازی سامانه مودیان، عرضه‌کنندگان کالا و خدمات مربوط به طلا و جواهر و پلاتین مکلفند کلیه عملیات خرید و فروش خود را در سامانه مزبور ثبت کنند. درج ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین، اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده به تفکیک در صورتحساب الکترونیکی الزامی است.

رستوران‌ها و مراکز تهیه غذا نیز مشمول مالیات ارزش افزوده هستند. این مالیات بر مبنای کل فاکتور محاسبه می‌شود و مشتریان موظف به پرداخت آن هستند. استثناهایی مانند کترینگ‌های مدارس و بیمارستان‌ها ممکن است از این قانون معاف باشند.

برخی از رستوان ها از مشتری خود مالیات ارزش افزوده را دریافت می کنند ولی این مبلغ را به سازمان امور مالیاتی اعلام نمی کنند. در اینصورت علاوه بر اینکه مشمول جرم فرار مالیاتی می شوند، به علت کتمان و یا عدم پرداخت مالیات مربوطه مشمول جریمه‌ای معادل دو برابر مالیات و عوارض پرداخت‌نشده می شوند.