مفاصا حساب بیمه: نحوه محاسبه، درخواست و مشاهده

در اینجا با مفهوم مفاصا حساب بیمه، فرمول و نحوه محاسبه، مراحل دریافت از تامین اجتماعی، مدارک لازم، نکات حقوقی برای کارفرمایان و پیمانکاران و کاربرد آن آشنا می شوید. مفاصا حساب بیمه یکی از مهم‌ترین موضوعات در تعامل میان کارفرما، پیمانکار و سازمان تامین اجتماعی است. عدم دریافت مفاصاحساب بیمه عواقب و جرایمی برای پیمانکار و کارفرما در پی خواهد داشت. بنابراین در این مقاله بیدبرگ به طور جامع به موضوع مفاصا حساب بیمه پرداخته ایم.

مفاصا حساب بیمه، گواهی یا سندی است که از سوی سازمان تامین اجتماعی صادر می‌شود و نشان می‌دهد که کارفرما کلیه تعهدات بیمه‌ای مربوط به یک پروژه، قرارداد یا دوره مشخص را پرداخت کرده است. این سند در حکم تسویه حساب نهایی میان کارفرما و سازمان تامین اجتماعی تلقی می‌شود.

مفاصا حساب بیمه یکی از مهم‌ترین موضوعات در تعامل میان کارفرمایان و سازمان تامین اجتماعی است. این مفهوم که به معنای تسویه حساب نهایی میان کارفرما و سازمان تامین اجتماعی در خصوص حق بیمه کارگران و کارکنان است، جایگاه ویژه‌ای در فرآیندهای مالی و قانونی شرکت‌ها دارد. دریافت مفاصا حساب بیمه نه تنها برای تمدید یا فسخ قراردادها الزامی است، بلکه در بسیاری از موارد به عنوان مدرکی برای اثبات پرداخت کامل حق بیمه‌ قرارداد برای انجام پرداخت نهایی کارفرما به پیمانکار الزامی می باشد.

یکی از دلایل اصلی درج دریافت مفاصا حساب بیمه توسط پیمانکار در مفاد قراردادهای پیمانکاری، حفظ حقوق کارگران پروژه است. سازمان تامین اجتماعی با الزام به دریافت مفاصا، از کارفرما و پیمانکار می‌خواهد که اطمینان حاصل کنند:

1. تمامی نیروهای انسانی به درستی در لیست بیمه قرار گرفته‌اند.
2. حق بیمه مربوط به مدت اجرای قرارداد پرداخت شده است.
3. هیچ گونه بدهی یا فرار بیمه‌ای نسبت به پروژه وجود ندارد.

بر اساس ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی، کلیه کارفرمایان برای انجام وظایف خود در حوزه حق بیمه قراردادهای پیمانکاری موظفند:

1. در ابتدای قرارداد، نامه معرفی پیمانکار به شعبه نزدیک به محل انجام کار را به پیمانکار تحویل دهند
2. پیمانکار نامه کارفرما به همراه قرارداد را به واحد درآمد شعبه نزدیک به محل انجام پروژه تحویل دهد تا یک ردیف پیمان برای آن پروژه دریافت کند
3. کارفرما در هر پرداخت به پیمانکار، ۵٪ بابت سپرده بیمه کسر کند.
4. پیمانکار در هنگام ارسال لیست بیمه ماهانه، پرسنل مربوط به ردیف پیمان را در لیست بیمه به سازمان تامین اجتماعی اعلام کند.
5. پرداخت آخر قرارداد پیمانکاری، منوط به دریافت مفاصا حساب بیمه توسط پیمانکار می باشد.
6. در انتهای قرارداد پیمانکاری، پیمانکار می بایست نسبت به دریافت مفاصا حساب بیمه اقدام کند.
7. بعد از محاسبه حق بیمه قرارداد پیمانکاری توسط شعبه، پیمانکار می تواند آن را پرداخت کند یا اعتراض خود را در هیات های تشخیص مطالبات تامین اجتماعی ثبت کند.
8. پیمانکار بعد از مشخص شدن و محاسبه حق بیمه یا مشخص شدن نتیجه اعتراض به بدهی تامین اجتماعی، نسبت به پرداخت قبض حق بیمه قرارداد پیمانکاری اقدام می کند.
9. پیمانکار از شعبه تامین اجتماعی مفاصا حساب بیمه را دریافت می کند و آن را به کارفرما تحویل می دهد.
10. کارفرما بعد از دریافت مفاصا حساب بیمه، ۵٪ سپرده های بیمه قبلی را به همراه پرداخت آخر به پیمانکار واریز می کند.

بنابراین بر اساس این ماده قانونی، در تمامی قراردادهای مقاطعه‌کاری (اعم از عمرانی و غیرعمرانی)، پرداخت بخش پایانی مبلغ قرارداد باید منوط به ارائه مفاصا حساب بیمه از سوی پیمانکار شود. این الزام به قدری مهم است که عدم رعایت آن می‌تواند باعث جریمه کارفرما در حسابرسی بیمه شود. بر این اساس یک شرط مهم در قراردادهای پیمانکاری به این صورت است:

همچنین بر اساس ماده ۴۱ قانون تامین اجتماعی، در مواردی که نوع کار ایجاب کند تامین اجتماعی می ‌تواند نسبت مزد به کل کار انجام یافته را ‌تعیین و حق بیمه متعلق را به همان نسبت مطالبه و وصول نماید. در رابطه با مفاصا حساب، این ماده اهمیت دارد چرا که تامین اجتماعی باید بررسی کند آیا دستمزدها طبق واقعیت پرداخت شده‌اند یا خیر. بنابراین، تطبیق فهرست لیست بیمه ماهانه با گزارش مالی قرارداد، اهمیت زیادی دارد.

در این راستا تامین اجتماعی بخشنامه ها و مقرراتی دارد که به نحوه محاسبه حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و صدور مفاصا حساب برای پیمانکار و کارفرما پرداخته است. از جمله مصوبه ۱۳۷۰/۱/۲۴ تامین اجتماعی و بخشنامه تنقیح و تلخیص ضوابط بیمه ای مقاطعه کاران که به این موضوع پرداخته اند.

نحوه محاسبه مفاصا حساب به نوع قرارداد و شرایط آن بستگی دارد، اما به طور کلی شامل محاسبه حق بیمه، بیمه بیکاری و سهم کارفرما و پیمانکار است. محاسبه حق بیمه طبق ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی و بر اساس مزد انجام می شود. همچنین تامین اجتماعی می ‌تواند نسبت مزد را به کل کار انجام یافته ‌تعیین، و حق بیمه متعلقه را به همان نسبت مطالبه و وصول نماید. این درصد ها در قراردادهای عمرانی و غیر عمرانی متفاوت است. همچنین بر اساس تبصره 2 ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی حق بیمه برخی قرارداد های پیمانکاری بر اساس فهرست ارسالی و بازرسی کارگاه است و از اعمال ضریب حق بیمه جهت قرارداد پیمان معاف می‌باشند.

در پروژه‌های بلندمدت، پیمانکاران می‌توانند در هر مرحله از پروژه (مثلا پس از هر صورت وضعیت)، درخواست مفاصا حساب موقت کنند. سپس در پایان پروژه، مفاصا حساب نهایی اخذ شود.

این روش، مزایای زیر را دارد:

• اطمینان از پرداخت مرحله‌ای حق بیمه.
• جلوگیری از انباشته شدن بدهی در پایان پروژه.
• تسهیل در ارائه گزارشات به کارفرما و سازمان امور مالیاتی.

اگر مفاصا حساب بیمه اخذ نشود، عواقب جدی برای پیمانکار و کارفرما در پی خواهد داشت:

• کارفرما اجازه ندارد پرداخت نهایی را انجام دهد و در صورت تخلف، ممکن است مشمول جریمه بیمه در حسابرسی بیمه شده و همچنین شخصا مسئول پرداخت حق بیمه‌های معوق پیمانکار گردد.
• پیمانکار در پروژه‌های بعدی به مشکل بر می‌خورد، زیرا در مرحله پیش‌ صلاحیت مناقصات، ارائه مفاصا حساب قرارداد قبلی الزامی است.
• پیمانکار نیز بابت درآمد از قراردادهای پیمانکاری خود که مفاصاحساب بیمه دریافت نکرده است، در حسابرسی بیمه مشمول جریمه می شود.

مدارک لازم برای دریافت مفاصا حساب بیمه تامین اجتماعی به شرح زیر است

• تصویر قرارداد: یک نسخه از قرارداد بین کارفرما و پیمانکار همراه با تاریخ شروع و پایان قرارداد
• لیست بیمه کارکنان: لیستی از همه کارکنان شاغل در پروژه به همراه میزان دستمزد آن‌ها.
• خلاصه وضعیت پرداخت حق بیمه: خلاصه ای از پرداخت‌های حق بیمه در طول مدت قرارداد.
• تکمیل فرم درخواست مفاصا حساب: فرم‌ درخواست مفاصا حساب که به صورت اینترنتی در سامانه تامین اجتماعی می بایست تکمیل شود.
• نامه درخواست مفاصا حساب: شامل تاریخ شروع و پایان قرارداد، کل مبلغ کارکرد و نحوه تأمین مصالح را مشخص کند.
• صورت وضعیت‌های تایید شده پروژه (در صورت وجود): صورت وضعیت‌هایی که مراحل کار را نشان می‌دهند و تایید شده‌اند.
• اعلام مبلغ کل کارکرد طبق صورت وضعیت
• اعلام نحوه تامین مصالح
• مدارک هویتی کارفرما یا پیمانکار: کپی شناسنامه و کارت ملی (برای اشخاص حقیقی) یا آخرین روزنامه رسمی و اساسنامه شرکت (برای اشخاص حقوقی).
• آخرین آگهی تغییرات شرکت
• کد کارگاهی
• ردیف پیمان قرارداد در صورت وجود
• گواهی معرفی کارفرما (شامل تمام موارد مورد نیاز و درخواست شعبه بیمه باشد)

سامانه درخواست مفاصا حساب تامین اجتماعی همان سامانه خدمات غیرحضوری تامین اجتماعی می باشد. پس از راه اندازی این سامانه شعب تامین اجتماعی فرم فیزیکی مفاصا حساب ماده 38 قانون را ارائه نمی کنند. برای دریافت مفاصا حساب بیمه به صورت غیر حضوری و اینترنتی به ترتیب زیر عمل کنید:

ابتدا به سامانه eservices.tamin.ir تامین اجتماعی وارد شوید.

سپس از منوی کارفرمایان، واگذارندگان و سپس بارگذاری درخواست مفاصاحساب را انتخاب کنید.

در صفحه باز شده از لیست پیمان ها، ردیف پیمان مربوطه را انتخاب کنید و درخواست مفاصاحساب را برای آن بارگذاری کنید.

توجه: در صورت عدم مشاهده ردیف پیمان باید کد کارگاهی بیمه واگذارنده‌ کار توسط شعبه محل اجرای قرارداد در سیستم ثبت گردد.

با انتخاب فیلد عملیات (ثبت درخواست) امکان ثبت اطلاعات ردیف پیمان مورد نظر فراهم می‌گردد.

در مرحله بعد اطلاعات ردیف پیمان انتخاب شده قابل مشاهده می باشد. لازم است پس از کنترل، در صورت تایید نسبت به تکمیل اطلاعات مندرج در فرم و بارگذاری مدارک و مستندات اقدام کنید. پس از تکمیل و ارسال، درخواست به واحدهای اجرایی مربوطه ارسال می ‌گردد.

پس از تکمیل فرم و انتخاب کلید ثبت اطلاعات، جهت اقدامات بعدی به شعبه مربوطه ارسال می‌گردد.

شعبه پس از دریافت اطلاعات، نسبت به بررسی و تایید اقدام می کند و مراتب را طی ارسال پیامک به اطلاع پیمانکار می رساند. در صورت مشاهده نقص در اعلام اطلاعات، و یا الزام ارسال مدارک و مستندات تکمیلی، مراتب در سامانه اعلام می‌گردد.

پس از درخواست مفاصاحساب بیمه برای مشاهده مفاصاحساب ماده ۳۸ از مسیر منوی زیر اقدام کنید:

کارفرمایان >> مکاتبات و ابلاغ‌ها >> مشاهده مکاتبات و ابلاغ‌های انجام شده توسط سازمان

در این مسیر فهرست مکاتبات با تامین اجتماعی را مشاهده می کنید. ردیف هایی که در ستون موضوع "مفاصاحساب ماده 38" درج شده است مربوط به مفاصاحساب بیمه می باشد. برای مشاهده آن از ستون عملیات گزینه رویت مکاتبه و سپس پی دی اف ضمیمه را انتخاب کنید.

نامه توسط کارفرما در سربرگ کارفرما تهیه شود. شعبه تامین اجتماعی که به آن خطاب می شود نیز، شعبه ای می باشد که پیمانکار ردیف پیمان دریافت کرده است یا لیست بیمه پرسنل خود را در آن شعبه رد می کند. در متن نامه کد کارگاه پیمانکار نیز ذکر شود.

در زیر یک نمونه نامه درخواست مفاصا حساب بیمه تامین اجتماعی آورده شده است:

در صورتی که تامین اجتماعی مبلغی را به عنوان بدهی بیمه‌ای تعیین کند که مورد قبول کارفرما نیست، بر اساس ماده ۴۲ قانون تامین اجتماعی کارفرما میتواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ‌، اعتراض خود را در سایت تامین اجتماعی ثبت نماید. تامین اجتماعی مکلف است اعتراض کارفرما را حداکثر تا یک ماه پس از دریافت آن در هیات بدوی تشخیص‌ مطالبات مطرح نماید.

مراحل معمول در زمینه اعتراض به بدهی بیمه تامین اجتماعی به این صورت است:

1. ثبت اعتراض در سایت تامین اجتماعی
2. بررسی در هیات بدوی تشخیص مطالبات
3. امکان ارجاع به هیات تجدیدنظر
4. طرح دعوی در دیوان عدالت اداری

در املاکی که دارای کاربری تجاری هستند، مانند کارگاه‌ها، فروشگاه‌ها، دفاتر خدماتی یا هر نوع فعالیت تجاری که در قالب یک ملک فیزیکی انجام می‌شود، سازمان تامین اجتماعی ممکن است به موجب قانون، حق بیمه‌ای بر اساس فعالیت اقتصادی مستقر در ملک مطالبه کند. در این چارچوب، دریافت مفاصا حساب بیمه توسط مستاجر در هنگام پایان قرارداد اجاره یا انتقال ملک الزامی است.

طبق ماده ۳۷ قانون تامین اجتماعی:

این ماده، نشان‌دهنده‌ اهمیت دریافت مفاصا حساب، پیش از انتقال مالکیت یا پایان بهره‌برداری است. زیرا در غیر این صورت، شخص جدید (موجر، خریدار، یا حتی مالک جدید منافع) ممکن است وارث بدهی بیمه‌ای مستاجر قبلی شود. مفاصا حساب بیمه مستاجر در موارد زیر الزامی است:

• پایان مدت اجاره‌نامه و تخلیه ملک
• فروش ملک از سوی مالک
• رهن یا اجاره مجدد ملک به مستاجر جدید
• تغییر کاربری ملک از سوی مالک یا مستاجر
• اعطای پایان کار یا پروانه کسب در برخی اصناف

در تمام این حالات، سازمان تامین اجتماعی ممکن است درخواست مفاصا حساب کند، به خصوص اگر در ملک، فعالیت اقتصادی دارای بیمه‌ شدگان یا فاکتورهای رسمی صورت گرفته باشد.