در این مقاله علاوه بر تعریف حق السعی، مزد و حقوق در قانون کار، به بررسی تفاوت ها و شرایط هریک از آنها پرداخته ایم. همچنین نحوه محاسبه حق السعی در ایام بلاتکلیفی و مرخصی را توضیح داده ایم.
فهرست
- مزد چیست
- تعریف مزد ثابت در قانون کار
- مزد مبنا در طرح طبقه بندی مشاغل
- تفاوت حقوق و مزد
- تعریف حقوق پایه در قانون کار
- مزایای به تبع شغل و به تبع شاغل
- حق السعی چیست
- تفاوت حق السعی با مزد
- حق السعی شامل چه مواردی است
- تفاوت مزد و کارمزد
- نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی
- حق السعی ایام مرخصی
- تفاوت حق الزحمه با حقوق

مزد چیست
بر اساس ماده ۳۵ قانون کار مزد عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقد و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود.
مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل، بخش ثابت مزد هستند که به آن مزد ثابت گفته می شود. مزایایی از قبیل اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، جمعه کاری و ... ثابت نیستند و تابع شرایط کار می باشند. اما از آنجایی که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شوند. جزء مزد به حساب می آیند. اهمیت تفکیک مزد ثابت و متغیر در این است که در محاسبه مزایای متغیر، مزد ثابت، مبنا قرار می گیرد.
تعریف مزد ثابت در قانون کار
بر اساس ماده ۳۶ قانون کار مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل. منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل، مزایایی است که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار، و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. مزایایی از قبیل حق سختی کار ، حق سرپرستی ، فوق العاده شغل و غیره مزایای ثابت به تبع شغل هستند
همانطور که در تبصره ۳ ماده ۳۶ آمده است مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن، بن کارگری، کمک عائله مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مبنا محسوب نمی شود.
اهمیت تفسیر ماده ۳۶ قانون کار و مفهوم مزد از آنجایی است که مبنای محاسبه تبعات مزد مانند: اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، عیدی و پاداش، سنوات و ...، مزد می باشد. با توجه به اینکه مزایای رفاهی و انگیزشی جزو مزد نیست، در محاسبه تبعات مزد نیز در نظر گرفته نمی شوند.
مزد مبنا در طرح طبقه بندی مشاغل
به طور خلاصه در کارگاه های فاقد طبقه بندی مشاغل از مزد ثابت و در کارگاه های دارای طبقه بندی مشاغل از مزد مبنا استفاده می شود. در کارگاه هایی که طرح طبقه بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است، مزد از دو بخش تشکیل می شود:
- مزد گروه یا مزد شغل: مزد منطبق با گروه شغلی می باشد. کلیه عوامل شغلی اعم از تخصص، سختی شرایط کار، ریسک، مسئولیت و … دارای امتیاز بوده و منجر به افزایش گروه مزد شغل می شود.
- مزد پایه یا پایه سنوات : بر اساس سابقه کار کارکنان در کارگاه تعلق می گیرد.
در این کارگاه ها مجموع مزد شغل و مزد پایه، مزد مبنا را تشکیل می دهد. مزد مبنا در محاسبه مزایای تبعی مزد مانند سنوات، عیدی و پاداش، اضافه کاری و … موثر است.
تفاوت حقوق و مزد
به مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل مزد گفته می شود. با توجه به ماده ۳۷ قانون کار، در صورتیکه بر اساس قرارداد کار یا عرف کارگاه، پرداخت مزد به صورت ماهانه باشد، حقوق نامیده می شود. در واقع حقوق همان مزد است که به صورت ماهانه پرداخت می شود. با این تفاسیر به کار بردن اصطلاحاتی نظیر: حقوق روزانه یا حقوق ساعتی درست نیست و فقط در صورتی به کاربردن لفظ حقوق به جای مزد صحیح است که پرداخت آن به صورت ماهانه باشد.
تعریف حقوق پایه در قانون کار
در جدول حقوق اداره کار یا فیش حقوقی کارگران معمولا ردیفی با عنوان حقوق پایه وجود دارد. اما منظور از حقوق پایه چیست؟ همانطور که مطرح شد حقوق همان مزد ماهانه می باشد. اما مزد از دو بخش تشکیل شده است. یکی مزد شغل و بخش دیگر مزایای به تبع شغل می باشد. منظور از حقوق پایه همان بخش اول مزد می باشد. یعنی در حقوق پایه مزایای به تبع شغل را در نظر نمی گیرند. مزایای به تبع شغل به صورت جداگانه در فیش حقوقی آورده می شوند.
توجه داشته باشید که مزد ثابت با حقوق پایه متفاوت است. زیرا مزد ثابت مجموع مزد شغل و مزایای به تبع شغ می باشد.
مزایای به تبع شغل و به تبع شاغل
مزایای به تبع شغل همانطور که نام آن پیداست، تابع شغل هستند. یعنی با توجه به شرایط شغل به آن شغل تعلق می گیرد. مزایایی از قبیل حق سختی کار، حق سرپرستی، فوق العاده شغل، حق جذب و ... جزء مزایای به تبع شغل می باشند. مزایای به تبع شغل به همه کارگران در همه عناوین شغلی تعلق نمی گیرد. به عنوان مثال ممکن است کارگری با عنوان متخصص مکانیک از فوق العاده شغل برخوردار باشد. در صورتی که کارگران با عنوان شغلی کارگر ساده این فوق العاده را دریافت نمی کنند. این فوق العاده ممکن است با تغییر شغل قطع شود. زیرا دریافت آن تابغ شغل می باشد.
مزایای به تبع شاغل از شغل تبعیت نمیکنند و به تمامی کارگران بدون توجه به شغل و شرایط محیط کار پرداخت میشوند. این مزایا ماهیت مزدی ندارند و در قانون با عنوان مزایای رفاهی و انگیزه ای شناخته می شوند. مزایایی از قبیل حق مسکن، بن کارگری، حق تاهل، حق اولاد و ... جزء مزایای به تبع شاغل می باشند.
در محاسبه مزایایی از قبیل: اضافه کاری، شب کاری، نوبت کاری، حق ماموریت و ... مزایای به تبع شغل جزء مزد می باشند، اما مزایای به تبع شاغل در محاسبات در نظر گرفته نمی شوند.
حق السعی چیست
حقالسعی مفهومی در قانون کار ایران است که به مجموع پرداختیهای یک کارگر در ازای انجام کار یا ارائه خدمات گفته میشود. حق السعی نیز مانند مزد و حقوق، دریافتی کارگر از کارفرما در نتیجه قرارداد کار می باشد. در ادامه با بررسی تفاوت حق السعی و مزد در قانون کار، لیست موارد حق السعی را به تفکیک آورده ایم. با استفاده از فیش حقوقی آنلاین بیدبرگ نیز می توانید همه موارد حق السعی را به صورت جداگانه محاسبه کنید. در تصویر زیر بخش های مختلف حق السعی بر اساس قانون کار به تفکیک نمایش داده شده است:

تفاوت حق السعی با مزد
تعریف حق السعی در قانون کار با مزد متفاوت است. بر اساس ماده ۳۴ قانون کار کلیه دریافت های کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از: مزد یا حقوق، حق تاهل، حق اولاد، حق مسکن، بن کارگری، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر اینها حق السعی می باشد.
یعنی حق السعی برابر است با مجموع مزد و مزایای رفاهی و انگیزشی که به کارگر پرداخت می شود. پس تفاوت حق السعی و مزد این است که مزد یا حقوق بخشی از حق السعی می باشد. به عنوان مثال اقلام زیر جزء حق السعی هستند ولی جزء مزد نیستند:
- کمک هزینه مسکن
- بن کارگری
- حق اولاد
- حق تاهل
حق السعی شامل چه مواردی است
در اینجا برای درک بهتر حق السعی، لیست موارد حق السعی را به این صورت تفکیک کرده ایم:
1- مزد ثابت: مجموع حقوق پایه و مزایای تبعی است.
- حقوق پایه: همان مزد شغل می باشد.
- مزایای تبعی شغل : حق سرپرستی، حق سختی کار، فوق العاده شغل
2- مزایای رفاهی و انگیزشی:
- حق مسکن
- بن کارگری
- حق اولاد
- حق تاهل
- سود
- پاداش افزایش تولید
- حق ایاب و ذهاب
- حق غذا
- و ...
3- تبعات مزد: این همان بخش متغیر مزد است که بر مبنای مزد ثابت و بر اساس شرایط کار محاسبه می شود:
تفاوت مزد و کارمزد
علاوه بر تعریف مزد در ماده ۳۵ قانون کار، انواع مزد در تبصره ۱ این ماده به این صورت تعریف شده است:
- مزد ساعتی: اگر مزد طبق ساعت کاری پرداخت شود، مزد ساعتی است. یعنی به ازای هر ساعت کار مبلغی به عنوان مزد در نظر گرفته می شود.
- کارمزد: اگر این مبلغ براساس ساخت محصول یا انجام کار مشخص باشد، به آن کارمزد میگویند.
- کارمزد ساعتی: اگر مزد کارگر بر اساس زمان معین و محصول تولید شده باشد، کارمزد ساعتی می باشد.
نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی
مفهوم حق السعی ایام بلاتکلیفی زمانی مطرح می شود که کارگر نسبت به شکایت از کارفرما اقدام کند. پس از شکایت از کارفرما بابت اخراج، در صورت غیر موجه دانستن اخراج کارگر توسط هیات تشخیص اداره کار، رای به بازگشت کارگر به کار صادر می شود. مدتی که از تاریخ اخراج کارگر تا بازگشت به کار مجدد سپری می شود، ایام بلاتکلیفی یا تعلیق کارگر نام دارد. در این شرایط کارفرما مکلف است، تمام حقوق و مزایای کارگر در این مدت را پرداخت نماید. به حقوق و مزایای این مدت اصطلاحا "حق السعی ایام بلاتکلیفی" می گویند. همچنین کارفرما باید حق بیمه کارگر را در این مدت پرداخت کند. به علاوه مرخصی استحقاقی و عیدی و سنوات نیز به ایام بلاتکلیفی تعلق می گیرد.
نحوه محاسبه حق السعی ایام تعلیق یا بلاتکلیفی به این صورت است که در این مدت مزد ثابت و مزایای به تبع شغل و مزایای به تبع شاغل در نظر گرفته می شود. فقط از آنجایی که کارگر در این مدت مشغول به کار نبوده است،طبیعتا از مزایای تبعی مزد نظیر: اضافه کاری و شب کاری و ... برخوردار نیست.
حق السعی ایام مرخصی
بر اساس ماده ۶۴ قانون کار، کارگران در طول سال با احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه می توانند از مرخصی استحقاقی استفاده کنند. بر اساس این ماده قانونی کارگران در حین استفاده از مرخصی، مزایای قانونی خود را مانند سایر روزهای کاری دریافت می کنند.
برخی از آیتم های حق السعی فقط وابسته به شرایط کار هستند و در ساعات عادی کار تعلق نمی گیرند. یعنی تبعات مزدی از قبیل اضافه کاری، شب کاری و ... فقط در صورتی به کارگر تعلق می گیرد که کارگر با توجه به شرایط کار مشمول دریافت آنها باشد. بنابراین می توان گفت در طول مدت مرخصی استحقاقی، تمام آیتم های حق السعی به جز تبعات مزدی (اضافه کاری، شب کاری و..) به کارگر تعلق می گیرد.
حال سوالی که مطرح می شود این است که اگر کارگر از مرخصی خود استفاده نکند، در بازخرید مانده مرخصی چه بخشی از حق السعی به وی تعلق می گیرد. مبنای محاسبه بازخرید مرخصی کارگران، آخرین حق السعی کارگران است. طبق رای شماره ۱۹۶۳ و ۱۹۶۴ مورخ ۱۳۹۹/۱۲/۱۹ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، کلیه حقوق و مزایا و پرداختیهایی که کارگر در دوران اشتغال دریافت میکرده (صرف نظر از اینکه این مبالغ مستلزم حضور کارگر در کارگاه باشد یا خیر) در مبلغ مانده مرخصی در نظر گرفته می شود . به عنوان مثال حق ایاب ذهاب و حق غذا که در زمان حضور کارگر در کارگاه پرداخت می شود نیز در محاسبه مبلغ مانده مرخصی لحاظ می شود.
تفاوت حق الزحمه با حقوق
حق الزحمه در ازای کار اشخاص حقیقی خارج از سازمان (مشاور و...) پرداخت می شود، ولی حقوق یک مفهوم پرداخت به اشخاص حقیقی درون سازمانی (کارگر، کارمند و...) است.
سوالات دیگر در مورد حقوق، مزد و حق السعی
چنانچه در رابطه با حقوق، مزد و حق السعی یا قوانین آن سوال دیگری دارید، میتوانید با دریافت مشاوره تلفنی از متخصصین بیدبرگ اقدام کنید. متخصصین بیدبرگ با سال ها تجربه، مورد شما را با حوصله کامل به صورت دقیق بررسی می کنند و مواردی که در مورد حقوق، مزد و حق السعی ممکن است برای شما مشکل ایجاد کند را به شما گوشزد می کنند و راهکارهای تخصصی ارائه می کنند.
جدیدترین راه برگ ها

اداره کل امور مالیاتی مودیان متوسط تهران
آدرس: خ شهید بهشتی. روبروی خیابان پاکستان، روبروی پارکینگ مصلی پلاک 314، اداره کل امور مالیاتی مودیان متوسط
تلفن:
02152981301

اداره مالیات مرکز تهران خیابان کلانتری
آدرس: میدان فردوسی، خیابان سپهبد قرنی، خیابان کلانتری غربی، پلاک 64
تلفن:
02188896367

اداره مالیات مرکز تهران خیابان سپند
آدرس: میدان فردوسی، خیابان سپهبد قرنی، خیابان سپند
تلفن:
02188904463
دیدگاه ها
فرزان در 1403/11/04 گفت:
آیا پاداشهای مناسبتی مثل روز مرد، تولد حضرت علی، عید مبعث که سال 1403 فکر کنم هر کدوم یک ملیون تومان در نظر گرفته شده، به به تعداد روز کارکرد ربط داره؟
نیما در 1403/11/02 گفت:
آیا پایه سنوات به پایه حقوق اضافه می شود؟
حمید نوباغی در 1403/11/02 گفت:
بله، پایه سنوات با مزد روزانه جمع می شود و سپس ضربدر تعداد روز کارکرد ماهانه می شود تا حقوق ماهانه به دست بیاید. نکته مهم این است که پایه سنوات جزو مزد کارگران است و در محاسبه اضافه کاری، نوبت کاری، شب کاری، عیدی، سنوات و .... در نظر گرفته می شود.
بی نام در 1403/10/16 گفت:
منظور از مزد شغل چیست؟
علیرضا موحدی نیا در 1403/10/16 گفت:
منظور از مزد شغل همان مزد پایه می باشد. در کارگاه های فاقد طرح طبقه بندی مشاغل مزد ثابت مجموع مزد شغل و مزایای به تبع شغل می باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید