هیات اداره کار: تشخیص، اعتراض به رای و تجدید نظر

در این مقاله در زمینه هیات های تشخیص و حل اختلاف اداره کار، نکات مهم جلسه رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما، همچنین نحوه اعتراض به رای بدوی و تجدید نظر و اجرای رای اداره کار صحبت خواهیم کرد.

فصل نهم قانون کار (مواد ۱۵۷ تا ۱۶۶) به طور مفصل به مراجع حل اختلاف در زمینه اختلافات بین کارگر و کارفرما پرداخته است. همانطور که در ماده ۱۵۷ قانون کار آمده است، در صورت عدم سازش کارگر و کارفرما، صلاحیت رسیدگی و حل و فصل اختلافات کارگری و کارفرمایی، هیات های تشخیص و حل اختلاف اداره کار می باشد.

مراجع حل اختلاف اداره کار از مراجع اختصاصی اداری زیرمجموعه وزارت کار محسوب می گردند. این مراجع متشکل از هیات های تشخیص(مرحله بدوی) و هیات های حل اختلاف (مرحله تجدیدنظر) می باشند.

بر این اساس رسیدگی به دعوا در مراجع حل اختلاف کار، در دو مرحله بدوی و تجدیدنظر صورت می گیرد. در مرحله بدوی، هیات تشخیص اداره کار، اختلافات را در جلسه رسیدگی مورد بررسی قرار می دهد و پس از بررسی اقدام به صدور رای می کند. در واقع هیات تشخیص همان هیات بدوی اداره کار می باشد.

بعد از صدور رای توسط هیات تشخیص اداره کار، در صورت اعتراض کارگر یا کارفرما، مرجع رسیدگی به اعتراض هر یک از طرفین، هیات حل اختلاف اداره کار (تجدیدنظر) می باشد.

ترکیب و نحوه انتخاب اعضای هیات تشخیص اداره کار: بر اساس ماده ۱۵۸ قانون کار هیات های تشخیص متشکل از سه عضو است:

1. یک نفر نماینده وزارت کار
2. یک نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان
3. یک نفر نماینده مدیران صنایع به انتخاب کانون انجمن های صنفی کارفرمایان استان

ترکیب و نحوه انتخاب اعضای هیات حل اختلاف اداره کار: بر اساس ماده ۱۶۰ قانون کار هیات حل اختلاف به عنوان مرجع تجدید نظر متشکل از ۹ عضو است که عبارتند از :

1. سه نفر نماینده کارگران به انتخاب کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان یا کانون انجمن های صنفی‌کارگران و یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه
2. سه نفر نماینده کارفرمایان به انتخاب مدیران واحدهای منطقه
3. سه نفر نماینده دولت (‌مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی ، فرماندار و رییس دادگستری محل و یا نمایندگان آن‌ها)

در مورد شکایت از اعضای هیات حل اختلاف اداره کار می توان گفت، بر اساس ماده ۷۹ آیین دادرسی کار در موارد زیر اعضای مرجع رسیدگی کننده حق حضور در جلسه و مشارکت در رسیدگی را ندارند و طرفین نیز می توانند آنها را رد نمایند:

1. هرگاه عضو مرجع یا همسر یا فرزند وی در دعوای مطروحه نفع شخصی داشته و یا نماینده یکی از طرفین دعوا باشند.
2. هرگاه عضو مرجع یا همسر وی با یکی از اصحاب دعوا قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه را داشته باشد.
3. هرگاه دعوای کیفری یا حقوقی بین عضو مرجع یا همسر یا فرزند وی با یکی از اصحاب دعوا در جریان باشد و یا در سابق مطرح بوده باشد.
4. چنانچه عضو مرجع از قبل در همان پرونده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا بازرس یا مامور تحقیق یا گواه اظهار نظر کرده باشد.
5. عضو مرجع قیم یا مخدوم یکی از طرفین یا قیم یا مخدوم فرزند یا همسر یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور عضو مرجع یا همسر یا فرزند او باشد.

در صورتی که یکی از موارد فوق وجود داشته باشد، به تقاضای هر یک از طرفین، عضو هیات همعرض دیگری که با عضو رد شده دارای همان نمایندگی (کارگر، کارفرما یا دولت) است، در جلسه رسیدگی شرکت خواهد کرد. در صورتی که هیات هم عرض اداره کار در آن محدوده نباشد از اعضای نزدیکترین هیات همعرض در محدوده اداره کل یا اداره کل مجاور دعوت به عمل خواهد آمد. البته توجه داشته باشید در صورتی که به رای هیات تشخیص اداره کار (بدوی) اعتراض دارید، می بایست در هیات حل اختلاف اداره کار آن را مطرح کنید و در صورتی که به رای هیات حل اختلاف اداره کار (تجدیدنظر) اعتراض دارید، می بایست در دیوان عدالت اداری اعتراض خود را مطرح کنید.

طرح دعوا در این هیات ها به موجب دادخواست کتبی و در فرم مخصوص و به زبان فارسی صورت می گیرد. البته از زمان روی کار آمدن سامانه جامع روابط کار، ثبت دادخواست به صورت اینترنتی انجام می شود.

• دعوت طرفین جهت حضور در جلسه برای یک بار ضروری است.
• باید طرفین اختلاف کتبا به جلسه رسیدگی دعوت شوند.
• عدم حضور هر یک از طرفین یا نماینده‌ تام‌ الاختیار آن‌ها مانع رسیدگی و صدور رای توسط هیات نیست، مگر آن که هیات حضور طرفین را ضروری تشخیص دهد. در این صورت فقط برای یک ‌نوبت، جلسه تجدید برگزار می شود.
• رسیدگی در هیات های حل اختلاف اداره کار فاقد هزینه دادرسی برای کارگر و کارفرما است.
• رسیدگی هیات حل اختلاف صرفا در خصوص موارد مورد اعتراض در رای می باشد. مگر این که مشخصا تخلفات بارز نسبت به قواعد آمره قانونی در رای مشهود باشد.

در مراجع قضایی، هر دعوا دو طرف دارد. یک طرف خواهان است که خواسته ای دارد و طرف دیگر خوانده می باشد که از وی چیزی خواسته می شود. به زبان ساده تر کسی که شکایت می کند خواهان است و کسی که از وی شکایت می شود خوانده می باشد.

بر این اساس در شکایت کارگر از کارفرما، از آنجایی که کارگر بابت مطالبات یا حق بیمه خود از کارفرما خواسته ای دارد، منظور از خواهان همان کارگر می باشد. همچنین کارفرما در این دعوا همان خوانده می باشد. یعنی بعد از ثبت دادخواست شکایت توسط کارگر،‌ کارفرما به عنوان خوانده در مراجع حل اختلاف احضار می شود.

طبق ماده ۵۸ آیین دادرسی کار عدم حضور خواهان، خوانده یا نمایندگان آنان در جلسه، مانع از رسیدگی و صدور رأی نخواهد بود. در صورتی که خواهان در جلسه رسیدگی حضور نیابد و مرجع بدون اخذ توضیح از خواهان نتواند در ماهیت دعوا رای صادر کند، قرار ابطال دادخواست صادر می نماید.

با توجه به این ماده، اگر کارگر یا کارفرما در جلسه اداره کار حاضر نشود، جلسه رسیدگی لغو نمی شود. اما در شکایت کارگر علیه کارفرما، در صورت عدم حضور کارگر در جلسه اداره کار، ممکن است قرار ابطال دادخواست صادر شود. زیرا ممکن است هیات تشخیص بدون حضور و توضیح کارگر نتواند در مورد خواسته وی رای صادر کند. همچنین عدم حضور کارفرما در جلسه رسیدگی، نه تنها مانع از صدور رای نخواهد بود، بلکه وی را از حق دفاع از خود محروم می کند.

توجه داشته باشید که طبق ماده ۵۹ آیین دادرسی کار، هیات اداره کار می تواند در صورت عدم حضور هر یک از طرفین فقط برای یک نوبت جلسه رسیدگی را تجدید کند.

تجدید جلسه اداره کار یعنی چه؟ برخلاف جلسات سازش که هدف آن برطرف کردن اختلافات بین کارگر و کارفرما از طریق توافق دو طرفه می باشد، جلسه هیات تشخیص و هیات حل اختلاف اداره کار برای رسیدگی به شکایات و در نهایت صدور رای برگزار می شود. در صورتی که به هر دلیلی امکان ادامه رسیدگی و صدور رای در این جلسات فراهم نباشد، جلسه تجدید خواهد شد. بنابراین منظور از تجدید جلسه اداره کار، برگزاری مجدد یک جلسه به منظور ادامه رسیدگی به موضوع اختلاف بین کارگر و کارفرما برای صدور رای می باشد. بر اساس مواد آیین دادرسی کار که در زیر آمده است، در موارد زیر به شرط تشخیص مرجع رسیدگی، جلسه اداره کار تجدید خواهد شد:

• در صورت تام الاختیار نبودن نماینده و عدم امکان رسیدگی به اختلاف بدون حضور اصیل، فقط برای یک نوبت
• در صورت عدم حضور هر یک از طرفین و فقط برای یک نوبت
• در صورت تغییر یا افزایش خواسته از طرف خواهان و تقاضای خوانده برای ارائه مدارک جدید
• چنانچه در پایان هر جلسه، هر یک از طرفین به دلایل موجه درخواست تجدید جلسه رسیدگی اداره کار را داشته باشند.
• چنانچه با وجود رسمیت جلسه، اکثریت آرا برای اتخاذ تصمیم حاصل نشود.

پس از ثبت شکایت از کارفرما یا کارگر، وقت رسیدگی جلسه اول هیات تشخیص تعیین و به طرفین ابلاغ می شود. معمولا فاصله ابلاغ تا جلسه رسیدگی اداره کار حدود یک ماه می باشد. همچنین بر اساس ماده ۳۳ آیین دادرسی کار این فاصله نمی تواند کمتر از ۳ روز باشد. پس از تعیین وقت جلسه، هر یک از طرفین می توانند از طریق سامانه روابط کار نسبت به مشاهده تاریخ جلسه در ابلاغیه اداره کار اقدام کنند.

بعد از تشکیل جلسه رسیدگی در تاریخ معین، رای صادر می شود. در صورت عدم امکان صدور رای در جلسه اول، رسیدگی در هیات تشخیص، تجدید جلسه شده و در جلسه دوم ادامه می یابد تا رای صادر شود. رای صادر شده توسط هیات تشخیص اداره کار پس از ابلاغ به هر یک از طرفین تا مدت 15 روز قابل اعتراض می باشد.

چنانچه هر یک از طرفین به رای هیات تشخیص اعتراض داشته باشند، باید با تکمیل فرم دادخواست تجدیدنظرخواهی از طریق سامانه جامع روابط کار، در مهلت 15 روزه اعتراض خود را در اداره کار ثبت کنند. سپس وقت جلسه تجدیدنظر تعیین شده و به هر یک از طرفین دعوتنامه حضور ابلاغ می شود.

در جلسه اول هیات تجدیدنظر، به پرونده رسیدگی شده و در صورت امکان رای صادر می شود. در غیر اینصورت، هیات تجدید نظر، تجدید جلسه شده و از طرفین برای حضور در جلسه دوم دعوت به عمل می آید. در نهایت هیات حل اختلاف رای را صادر می نماید. رای هیات حل اختلاف اداره کار قطعی و لازم الاجرا می باشد، مگر اینکه در دیوان عدالت اداری به آن اعتراض شود و درخواست توقف اجرا شود

بعد از اتمام رسیدگی، کارگر و کارفرما منتظرند تا از رای صادر شده باخبر شوند. حال این سوال مطرح می شود که صدور رای اداره کار چند روز طول میکشد. بر اساس ماده ۱۰۱ آیین دادرسی کار پس از خاتمه رسیدگی، مرجع رسیدگی کننده، در همان جلسه یا حداکثر ظرف یک هفته مبادرت به صدور رای خواهد کرد. رای شامل موارد زیر می باشد:

1. مرجع صادرکننده و شماره و تاریخ صدور رای.
2. نام و نام خانوادگی اصحاب دعوا و نمایندگان آنها.
3. موارد خواسته به تفکیک و اعلام نظر مستدل مرجع راجع به هر یک از آنها.
4. در مورد محکوم به مالی مبلغ به جز و به کل باید به عدد و به حروف نوشته شود.
5. مستندات قانونی صدور رای به تفکیک هر یک از موارد خواسته.
6. قابل اعتراض بودن و مهلت اعتراض.
7. اسامی و سمت اعضای مرجع رسیدگی کننده و امضای آنها.

پس از صدور رای اداره کار مرحله اجرای رای می باشد. بر اساس ماده ۱۶۶ قانون کار آراء قطعی صادره از طرف مراجع حل اختلاف کار، لازم الاجرا بوده و به وسیله اجرای احکام دادگستری به مورد اجرا گذارده خواهد شد. آرای اداره کار دو جنبه دارند.

1. محکومیت مالی کارفرما به پرداخت حقوق و مزایای کارگر:
   در صورتی که کارفرما رای را اجرا نکند، کارگر با درخواست از اداره کار درخواست اجرای رای را می نماید. اداره کار نیز اجرای رای را به واحد اجرای احکام دادگستری ارجاع می کند. در ادامه با معرفی اموال و دارایی کارفرما، رای در اجرای احکام دادگستری اجرا می شود.
2. الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه سنوات گذشته کارگر:
   برای اجرای رای اداره کار برای بیمه، این موضوع به تامین اجتماعی اعلام می شود تا نسبت به دریافت حق بیمه به همراه جریمه بیمه تامین اجتماعی اقدام شود.

همانطور که مطرح شد مرجع صالح رسیدگی به دعاوی بین کارگر و کارفرما، هیات تشخیص و هیات حل اختلاف اداره کار می باشد. پس از اتمام مرحله بدوی رسیدگی، می توان به رای هیات تشخیص اداره کار اعتراض نمود. در این قسمت از مقاله بیدبرگ، اعتراض به رای هیات تشخیص را بررسی می کنیم.

هر یک از طرفین دعوا می توانند با ثبت اعتراض به رای هیات تشخیص در سامانه جامع روابط کار، اعتراض و تجدیدنظرخواهی به رای هیات تشخیص را خواستار شوند. برای اعتراض به رای اداره کار علاوه بر ثبت دادخواست،‌ لازم است دلایل و مدارک مربوطه نیز ارائه شود.

بعد از ثبت دادخواست اعتراض، پرونده به مرجع رسیدگی تجدید نظر که همان هیات حل اختلاف اداره کار است، ارجاع داده می شود.

مانند ثبت دادخواست شکایت اداره کار، سامانه اعتراض به رای هیات بدوی اداره کار نیز سامانه جامع روابط کار می باشد. برای ثبت اعتراض به حکم اداره کار، پس از ورود به سامانه مراحل زیر را انجام دهید:

• بر روی پنجره واحد خدمات کلیک کنید.
• در کادر پنجره خدمات بر روی دکمه «نمایش» کلیک کنید.
• در باکس اداره کل روابط کار و در ردیف «دادخواست تجدیدنظرخواهی - ثبت دادخواست» بر روی دکمه شروع کلیک کنید.
• در اینجا فرم بروزرسانی حساب کاربری جهت ثبت دادخواست را ملاحظه می کنید. در صورتی که اطلاعات فرم مورد تایید شما می باشد، مانند تصویر زیر تیک «مورد تایید است، ثبت دادخواست» را بزنید و بر روی دکمه ارسال کلیک کنید.

• در صفحه بعد ابتدا دادنامه ای را که نسبت به آن اعتراض دارید، انتخاب و سپس برروی دکمه "ارسال" کلیک نمایید. برای انتخاب دادنامه، مانند تصویر زیر در کادر «ورود دادنامه» گزینه «انتخاب از لیست دادنامه مورد اعتراض» را انتخاب کنید و در کادر «دادنامه مورد اعتراض» دادنامه را انتخاب کنید.

• شرح خواسته و مدارک مربوطه را برای دادخواست تجدید نظر تکمیل کنید و دادخواست خود را ثبت کنید. پس از تکمیل و ثبت دادخواست علاوه نمایش اعلان موفقیت آمیز بودن ثبت دادخواست در سامانه، این موضوع طی پیامکی به شما اطلاع داده می شود.

در متن اعتراض به رای هیات تشخیص اداره کار، باید دلایل و مستندات تجدیدنظرخواهی به طور دقیق و مستند بیان شود. همچنین، باید به موارد مغایرت رای صادره با موازین قانونی اشاره شود.

در شرح اعتراض به دادنامه هیات تشخیص اداره کار، باید به طور دقیق و مستند، دلایل و مستندات تجدیدنظرخواهی بیان شود. به عنوان مثال، اگر به نحوه رسیدگی هیات بدوی اعتراض دارید، باید به موارد نقض آیین دادرسی کار در رای صادره اشاره کنید. همچنین، اگر به نتیجه رای صادره اعتراض دارد، باید به دلایل قانونی و حقوقی خود اشاره نمایید. در صورتی که دادخواست اعتراض به حکم اداره کار، دارای دلایل و مستندات کافی باشد، می تواند منجر به نقض رای صادره از هیات تشخیص شود.

در اینجا یک نمونه متن اعتراض به حکم هیات تشخیص اداره کار آمده است:

با سلام و احترام،

اینجانب .... به عنوان خواهان در پرونده کلاسه ....، به استناد دادنامه شماره … صادره از هیات تشخیص اداره کار، نسبت به رای صادره، تجدید نظر خواهی می نمایم. دلایل تجدیدنظرخواهی به شرح زیر است:

1. عدم توجه به مستندات و مدارک ابرازی:
   اینجانب در پرونده مطروحه، مدارک متعددی از جمله قرارداد کار، فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار و سایر مستندات را ابرازی نموده است که حاکی از اشتغال بنده به کار در کارگاه خوانده می باشد. با این حال، هیات تشخیص اداره کار به این مستندات توجهی نکرده و رای به بی حقی اینجانب صادر نموده است.
2. عدم رعایت موازین قانونی:
   رای صادره از هیات تشخیص اداره کار، مغایر با موازین قانونی است. به عنوان مثال، هیات تشخیص در رای خود، به ماده ۲۴ قانون کار استناد نموده است. این در حالی است که ماده 24 قانون کار، مربوط به پرداخت حق سنوات پایان کار به کارگر می باشد. در پرونده مطروحه، اینجانب به دنبال دریافت حقوق و مزایای خود از خوانده می باشم. بنابراین، استناد هیات تشخیص به ماده ۲۴ قانون کار، صحیح نمی باشد.

بنابراین، با توجه به دلایل فوق الذکر، تقاضای نقض رای صادره و ارجاع امر به هیات حل اختلاف اداره کار جهت رسیدگی مجدد را دارم.

علاوه بر دادخواست اعتراض، هر یک از طرفین شکایت می توانند، لایحه اعتراض به رای هیات تشخیص اداره کار را نیز به مرجع رسیدگی کننده ارائه نمایند. در واقع کارگر یا کارفرما می توانند لایحه اعتراض به رای هیات تشخیص اداره کار را همراه با ثبت اعتراض و به پیوست آن ارائه نمایند. همچنین در صورتی که پس از ثبت اعتراض به رای هیات تشخیص موارد و مدارکی برای هر یک از طرفین بدست آمد که نیاز به ارائه به هیات حل اختلاف داشت، هر یک از طرفین می توانند طی لایحه اعتراض به رای هیات تشخیص موارد را نوشته و در پرونده درج نمایند.

در زیر یک نمونه رای اعتراض به رای اداره کار آمده است:

برای مشاهده نمونه متن های دیگر اعتراض به رای هیات تشخیص اداره کار، به قسمتاعتراض به رای اداره کار در دیوان عدالت اداری همین مقاله بیدبرگ مراجعه کنید.

طبق ماده 159 قانون کار رای هیات های تشخیص پس از 15 روز از تاریخ ابلاغ قطعی و لازم الاجرا است. بنابراین هر یک از طرفین پس از دریافت ابلاغیه اداره کار جهت اعتراض به رای هیات تشخیص ۱۵ روز مهلت دارند.

در محاسبه مهلت اعتراض به نکات زیر توجه داشته باشید:

1. روز ابلاغ جزو این مهلت محسوب نمی شود. شمارش ۱۵ روز از فردای روز ابلاغ آغاز می شود.
2. تا پایان روز بعد از ۱۵ امین روز، برای ثبت دادخواست اعتراض فرصت دارید.
3. اگر آخرین روز مهلت اعتراض تعطیل رسمی باشد، مهلت اعتراض تا فردای روز تعطیل می باشد.

برای اعتراض به رای هیات حل اختلاف اداره کار لازم است با تکمیل فرم اعتراض به رای اداره کار در دیوان عدالت اداری نسبت به رای صادره شکایت کرد.

درصورتیکه طرفین پرونده به رای قطعی صادره از هیات حل اختلاف اداره کار اعتراض داشته باشند، می توانند مطابق تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نسبت به فرجام خواهی در دیوان عدالت اداری اقدام نمایند. این اعتراض در مورد هیات حل اختلاف اداره کار خواهد بود و فرد معترض می تواند به عملکرد هیات حل اختلاف اداره کار و رای صادر شده در این مرجع اعتراض کند. مهلت اعتراض به رای اداره کار در دیوان عدالت اداری برای افراد داخل کشور سه ماه، و برای افراد مقیم خارج از کشور شش ماه می باشد.

لازم به ذکر است این اعتراض به دیوان مانع اجرای حکم اداره کار نخواهد بود. بدین معنی که حکم صادره از هیات حل اختلاف اداره کار در هر صورت لازم الاجرا می باشد. مگر در مواردی که دیوان عدالت اداری، رای به توقف اجرای حکم صادره بدهد.

در زیر چند نمونه اعتراض به رای اداره کار در دیوان عدالت اداری را قرار داده ایم:

• متن اعتراض به رای هیات حل اختلاف اداره کار مبنی بر تایید اخراج کارگر به علت عدم ابلاغ تذکر ( دانلود فایل word )
• متن اعتراض به رای هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما مبنی بر تایید اخراج کارگر به علت نداشتن نصاب قانونی شورای اسلامی کارگاه (دانلود فایل word)
• متن اعتراض به رای هیات حل اختلاف اداره کار مبنی بر تایید اخراج کارگر به علت عدم اعلام نظر شورای اسلامی (دانلود فایل word)
• متن اعتراض به رای هیات حل اختلاف اداره کار مبنی بر عدم احراز رابطه کارگری بازاریاب (دانلود فایل word)
• متن اعتراض به رای هیات حل اختلاف کار مبنی بر انجام تسویه حساب توسط کارفرما (دانلود فایل word)