حق جذب : نحوه محاسبه در قانون کار و طرح طبقه بندی مشاغل

در این مقاله با بررسی حق جذب در قانون کار و طرح طبقه بندی مشاغل، علاوه بر نحوه محاسبه و مبلغ آن، به تاثیر حق جذب در سایر تبعات مزدی در محاسبه حقوق و دستمزد پرداخته ایم. همچنین در مورد مشمول بیمه و مالیات بودن حق جذب توضیح داده ایم.

حق جذب

حق جذب چیست

چنانچه در شغلی کمبود نیروی کار وجود داشته باشد و درخواست استخدام این نیروها بیشتر باشد منجر به کمبود نیروی تخصصی در بازار کار می شود. در این شرایط کارفرمایان سعی می کنند با پرداخت مبلغ بیشتری نسبت به سایر کارفرمایان این نیروها را جذب کرده و حفظ نمایند. بنابراین به مبلغی که برای جذب و حفظ نیروی کار پرداخت می شود حق جذب یا فوق العاده بازار کار گفته می شود.

حق جذب در قانون کار

در قانون کار حق جذب به عنوان یکی از مزایای به تبع شغل در نظر گرفته شده است. با توجه به ماده ۳۶ قانون کار منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل ، مزایایی است که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. مزایای به تبع شغل شامل: حق سختی کار ، حق سرپرستی ، فوق العاده شغل و غیره.

مزایای ثابت به تبع شغل، وابسته به شغل هستند و جنبه عمومی ندارند. یعنی به همه کارگران و با هر عنوان شغلی پرداخت نمی شود. حق جذب نیز به همه تعلق نمیگیرد و معمولا به کارگران در شغل هایی که نیاز به نیروی ماهر بیشتر است، تعلق می گیرد. با تغییر شغل کارگر، ممکن است پرداخت حق جذب نیز قطع شود.

مبنای محاسبه مزایای قانون کار مزد ثابت می باشد. طبق ماده ۳۶ قانون کار، مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل. بنابراین حق جذب به عنوان مزایای به تبع شغل، جزو مزد ثابت می باشد و در محاسبه عیدی، سنوات، اضافه کاری، شب کاری، جمعه کاری و ... در نظر گرفته می شود.

حق جذب در طرح طبقه بندی مشاغل

با توجه به طرح طبقه بندی مشاغل کلیه عوامل شغلی اعم از تخصص، سختی کار، ریسک، مسئولیت و … دارای امتیاز بوده و در افزایش گروه و مزد مبنای شغل تاثیر گذار است. تنها موردی که در اینجا استثنا شده است، فوق العاده بازار کار یا حق جذب می باشد. بر اساس آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل، پرداخت دستمزد های بالاتر از مزد طبقه و پایه استحقاقی با توجه به ضرورتهای ناشی از بازار کار مجاز دانسته شده است، که اشاره به همان فوق العاده بازار کار یا حق جذب دارد. بر این اساس در طرح طبقه بندی مشاغل، حق جذب جزو مزد مبنا نیست. از اینرو در محاسبه مزایای تبعی مزد مانند: سنوات، عیدی و پاداش، اضافه کاری و … در نظر گرفته نمی شود. حق جذب این کارگاه ها حتی شامل افزایش مزد سالانه نیز نمی شود.

ضوابط نحوه برقراری و پرداخت فوق‌‌‌‌العاده جذب بازار کار در کارگاه‌‌‌‌های دارای طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل

ضوابط نحوه برقراری و پرداخت فوق‌‌‌‌العاده جذب بازار کار در کارگاه‌‌‌‌های دارای طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل در پیوست دستورالعمل شماره 20 روابط کار مربوط به طرح طبقه بندی مشاغل آمده است که در زیر آورده شده است:

۱- برقراری حق جذب (فوق‌‌‌‌العاده بازار کار) در اجرای تبصره (۲) ماده (۱۸) دستورالعمل اجرایی طرح‌‌‌‌های طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل می‌باشد.

استفاده هر یک از شاغلین از فوق‌‌‌‌العاده مقرر در این تبصره موکول به داشتن شرایط احراز کامل شغل از نظر تجربه و تحصیل است.

2- حق جذب مشاغل تخصصی و استثنایی (از لحاظ شرایط محیط کار) و نیز دیگر مشاغلی که جزو گروه فوق نبوده لیکن برای کارگاه‌‌‌‌‌ ذی‌ربط ممکن است دارای اهمیت باشد، قابل اخذ مجوز می‌باشد.

3- اخذ مجوز برای هر یک از مشاغل منوط به نظر موافق مدیریت و تایید مشاغل مذکور توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که با تکمیل و ارسال فرم نمونه پیوست نسبت به تقاضای اخذ حق مجوز اقدام خواهد شد.

4- سقف میزان حق جذب برای مشاغل مدیران و کارشناسان متخصص در حد مدیران معادل 150 درصد مزد شغل گروه مربوط و برای سایر مشاغل معادل 100 درصد مزد شغل گروه مربوط به آن شغل خواهد بود.

5- از آنجا که در ماده (۳۶) قانون کار در کارگاه‌‌‌‌‌هایی که دارای طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل هستند، مزد مبنا تعریف شده است بنابراین فوق‌‌‌‌العاده جذب (بازار کار) جزء مزد نیست.

۶- چون فوق‌‌‌‌العاده جذب (بازار کار) مشمولین طرح‌‌‌‌های طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل جزء مزد مبنا نیست لذا:

الف- تاثیرات افزایش مصوبات شورای عالی کار بر روی آن از ناحیه کارفرما الزامی نیست.

ب- در محاسبه تبعات مزدی (اضافه کاری، نوبت کاری، مزایای پایان خدمت، عیدی و پاداش و…) لحاظ نمی‌گردد مگر آنکه بر اساس ضوابط داخلی، پیمان دسته جمعی و عرف و رویه کارگاه نوع دیگری حاکم بوده باشد.

ج- ایجاد تفاوت در میزان پرداخت (از صفر تا حداکثر رقمی که مجوز گرفته اند) در بین شاغلین یک شغل با تدوین ضابطه‌‌ای که به تایید طرفین و تصویب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده باشد، امکان پذیر است.

۷- پس از مجوز از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا زمانی که برای مشاغل شغلی حق جذب برقرار نشده باشد، حقی برای شاغل از نظر مطالبه آن ایجاد نخواهد نمود.

۸- کاهش یا قطع فوق‌‌‌‌العاده جذب (بازار کار) درباره کسانی که دریافت می‌کنند به سه صورت عملی است:

الف- بر اساس پیش‌بینی به عمل آمده در ضابطه موضوع قسمت (ج) بند (5) فوق‌‌‌الذکر

ب- در صورت نبود ضابطه مدون و تایید شده صرفاً به استناد ماده (۲۶) قانون کار و با اجازه اداره کار محل

ج- تغییر شغل بر اساس ضوابط دستورالعمل اجرایی طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل

9- در مورد مشاغلی که حق جذب آن هنوز در مورد هیچ یک از شاغلان برقرار نشده باشد، تصمیم به کاهش درصد یا انصراف از آن با نظر مدیریت و اعلام آن به اداره کار محل صورت خواهد گرفت.

۱۰- اعمال تاثیر مصوبات شورای عالی کار در مورد افزایشات مزدی بر روی میزان حق جذب در هر سال موکول به نظر مدیریت خواهد بود.

۱۱- در صورتی که فردی که مشمول دریافت حق جذب با توجه به شغل مورد تصدی واقع شده است تغییر شغل یابد، حق جذب وی تابع شرایط شغل جدید خواهد گردید. یعنی در صورتی که شغل جدید مشمول دریافت حق جذب می‌باشد حق جذب شغل فعلی از تاریخ انتصاب به شغل جدید قطع و در غیر این صورت حسب موافقت مدیریت می‌تواند از حق جذب شغل جدید برخوردار گردد.

۱۲- در صورتی که مدیریت کارگاه مایل به برقراری حق جذب به صورت متغیر و شناور و در مورد هر یک از مشاغل مورد نظر خود باشد، می‌بایست در تنظیم فرم درخواست حق جذب برای هریک از مشاغل مورد نظر نسبت به مشخص نمودن حداقل و حداکثر درصد حق جذب و تعیین میزان سقف آن از نظر مبلغ اقدام نموده و نیز نسبت به تدوین ‌‌‌‌‌آیین‌نامه ارزشیابی کارکنان و بر اساس عواملی نظیر کارآیی، انضباط کار، خلاقیت و دیگر عوامل مورد نظر خود و با تعیین زمان ارزشیابی کارکنان اقدام و پس از تایید آن توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آن را اجرا نماید.

نکاتی راجع به فوق‌‌‌‌العاده بازار کار موضوع ضوابط اجرایی طرح‌های طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل

1- از آنجا که در ماده (۳۶) قانون کار در کارگاه‌‌‌‌‌هایی که دارای طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل هستند مزد مبنا تعریف شده است، هرگونه مزایایی از جمله فوق‌‌‌‌العاده بازار کار (جذب) جزء مزد نیست.

‌‌تبصره- مزد رتبه، فوق‌‌‌‌العاده پست، فوق‌‌‌‌العاده سختی کار مشروط بر آنکه در ضوابط اجرایی طرح کارگاه‌‌‌‌‌ ذی‌ربط پیش‌بینی لازم شده باشد، مادام که پرداخت می‌شوند جزء مزد مبنا است. ترتیب برقراری آن‌‌‌ها در ضوابط اجرایی کارگاه مشخص شده است.

2- نظر به اینکه فوق‌‌‌‌العاده بازار کار بنا به شرایط ویژه شغل برقرار می‌شود، ماهیت آن همان فوق‌العاده جذب موضوع ماده (۹۱) قانون مالیات‌‌‌‌های مستقیم است و در دستورالعمل جدید هم به این عنوان اصلاح شده است.

‌‌تبصره- در مورد افرادی که مشمول طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل نیستند فوق‌‌‌‌العاده جذب یا حق جذب جزء مزد ثابت (مزایای پرداختی به تبع شغل) محسوب می‌گردد.

۳- چون فوق‌‌‌‌العاده بازار کار (جذب) مشمولین طرح‌‌‌‌های طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل جزء مزد مبنا نیست، لذا:

الف- تاثیرات مصوبات شورای عالی کار بر روی آنها از ناحیه کارفرما الزامی نیست.

ب- در محاسبات تبعات مزدی (اضافه کاری، نوبت کاری، مزایای پایان خدمت، عیدی و پاداش و…) لحاظ نمی‌گردد، مگر اینکه بر اساس ضوابط داخلی، پیمان دسته جمعی یا عرف و رویه کارگاه نوع دیگری حاکم بوده باشد.

ج- مادام که فوق‌‌‌‌العاده بازار کار (حق جذب) برای فردی برقرار نشده کارفرما الزامی به پرداخت آن ندارد.

د- برقراری آن در مورد هر یک از افراد (ولو در یک شغل معین) از صفر تا حداکثر رقمی که از وزارت متبوع مجوز گرفته‌‌‌اند از اختیارات کارفرما است. بدین ترتیب کارفرما می‌تواند مجوز را برای رقمی دریافت کند اما در مورد افراد شاغل در یک شغل بسته به تشخیص خود تا میزان سقف مزبور ارقام مختلفی را پرداخت نماید.

3- کاهش یا قطع فوق‌‌‌‌العاده بازار کار (جذب) درباره کسانی که دریافت می‌کنند، به صورت عملی است:

الف- بر اساس ضوابطی که قبلاً بین کمیته طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل یا شورای اسلامی و مدیریت به ‌‌‌‌‌امضاء رسیده و به تایید اداره کل روابط کار و جبران خدمت و اداره کل کار و امور اجتماعی محل رسیده باشد.

ب- در صورت نبود ضابطه مدون و تایید شده صرفاً به استناد ماده (۲۶) قانون کار با اجازه اداره کل کار و امور اجتماعی محل.

ج- تغییر شغل افراد ولو آنکه شغل جدید نیز دارای فوق‌‌‌‌العاده بازار کار باشد.

فرم درخواست حق جذب در کارگاه های طبقه بندی مشاغل
فرم درخواست حق جذب در کارگاه های طبقه بندی مشاغل

حق جذب در فیش حقوقی

همانطور که مطرح شد حق جذب در کارگاه های فاقد طرح طبقه بندی مشاغل، به عنوان مزایای به تبع شغل، جزئی از مرد محسوب می شوند. با توجه به اینکه مبنای محاسبه مزایایی نظیر: اضافه کاری، شب کاری، جمعه کاری و ... مزد می باشد، لازم است حق جذب در فیش حقوقی کارگران درج شود. در غیر اینصورت این مزایا اشتباه محاسبه می شوند.

همچنین حق جذب جزو موارد مشمول بیمه و مالیات می باشد. بنابراین درج این فوق العاده در فیش حقوقی برای محاسبه درست کسورات بیمه و مالیات الزامی است.

نحوه محاسبه و مبلغ حق جذب

در کارگاه های فاقد طرح طبقه بندی مشاغل نحوه محاسبه مبلغ حق جذب، بستگی به توافق کارفرما و کارگر دارد و برای آن مبلغ مشخصی تعیین نشده است. اما باید توجه داشت که افزایش این مزایا در سال جدید بر اساس بخشنامه حقوق و دستمزد شورای عالی کار می باشد.

حق جذب جزو مزد ثابت محسوب می‌شود. از آنجایی که این مزایا در حداقل حقوق تعریف نشده است، بنابراین مبلغ افزایش حق جذب در هر سال از فرمول سایر سطوح مزدی تعیین می شود. طبق بخشنامه حقوق و دستمزد ۱۴۰۳، افزایش سایر سطوح مزدی ۱۴۰۳ معادل ۲۲ درصد به اضافه رقم ثابت ماهانه ۶,۹۰۰,۷۸۰ ریال می باشد. بنابراین هر یک از آیتم های مزد، از جمله حق جذب صرفا ۲۲ درصد نسبت به سال قبل افزایش خواهد داشت.

درکارگاه‌هایی که طرح طبقه مشاغل در آنها اجرا شده است، چون حق جذب جزو مزد مبنا نیست، مشمول افزایش حقوق سالانه نمی شود.

آیا حق جذب مشمول بیمه و مالیات می‌شود؟

حق جذب جزو مزایای به تبع شغل می باشد، که به صورت مستمر پرداخت می گردد. بر اساس قانون بیمه تامین اجتماعی مزایای نقدی مستمر، مشمول کسر حق بیمه می باشند. بر اساس قانون مالیات های مستقیم نیز حقوق و مزایای به تبع شغل مشمول مالیات می باشند. از طرفی حق‌جذب جزو موارد معاف از بیمه و مالیات نمی باشد. بنابراین حق جذب مشمول بیمه و مالیات می باشد، و کارفرما می بایست با درج این مزایا در فیش حقوق کارگران، آنها را در کسورات بیمه و مالیات نیز لحاظ کند.

تفاوت حق جذب و فوق العاده شغل

حق جذب و فوق العاده شغل می تواند به عنوان دو آیتم متفاوت در فیش حقوقی کارگران مشمول قانون کار در نظر گرفته شود. به طوریکه دریافت یکی مانع دریافت دیگری نمی باشد. به عنوان مثال کسی که حق جذب می گیرد، می تواند فوق العاده شغل نیز بگیرد.

سوالات دیگر در مورد حق جذب

چنانچه در رابطه با حق جذب یا قوانین آن سوال دیگری دارید، می‌توانید با دریافت مشاوره تلفنی از متخصصین بیدبرگ اقدام کنید. متخصصین بیدبرگ با سال ها تجربه، مورد شما را با حوصله کامل به صورت دقیق بررسی می کنند و مواردی که در مورد حق جذب ممکن است برای شما مشکل ایجاد کند را به شما گوشزد می کنند و راهکارهای تخصصی ارائه می کنند.

نوشته شده توسط:

حسین حسینی تبار

مدیر اجرایی بیدبرگ

آخرین بروزرسانی: 21-11-1403

دیدگاه ها

علی اکبری در 1403/11/21 گفت:

نحوه محاسبه حق جذب چطور است ؟

حمید نوباغی در 1403/11/21 گفت:

در کارگاه های فاقد طرح طبقه بندی مشاغل نحوه محاسبه مبلغ حق جذب، بستگی به توافق کارفرما و کارگر دارد و برای آن مبلغ مشخصی تعیین نشده است. نحوه محاسبه حق جذب در کارگاه های طبقه بندی مشاغل هم مطابق ضوابط نحوه برقراری و پرداخت فوق‌‌‌‌العاده جذب بازار کار در کارگاه‌‌‌‌های دارای طرح طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی مشاغل در پیوست دستورالعمل شماره 20 روابط کار آمده است که شرح آن در همین صفحه از سایت بیدبرگ آورده شده است.

حسن در 1403/11/19 گفت:

من کارمند آب و فاضلاب هستم. می خواستم ببینم چطوری میشه از روی حکم کارگزینی میزان درصد حق جذب رو فهمید.

حسن در 1403/11/18 گفت:

من در یک شرکت کاری میکنم که طبقه بندی مشاغل دارد و به غیر از مزد مبنا ، ما حق جذب و فوق العاده ویژه کارکنان نیز به صورت ثابت هر ماه دریافت و در فیش حقوقی نیز درج می شود. سوالم این است که آیا ساعت اضافه کاری فقط باید با مزد مبنا لحاظ شود یا با همه موارد ذکر شده؟

افشین در 1403/10/23 گفت:

من بازنشسته مخابرات هستم، میخواستم بدانم قانون حق جذب در ذخیره مرخصی پایان خدمت (مثلا اگر ذخیره مرخصی پایان خدمت 350 روز باشد) چیست و ایا قانونا باید محاسبه شود یا خیر

محمد تقی اهورایی در 1403/11/11 گفت:

حق جدب جز مزایای مستمر بوده و مشمول بیمه و مالیات است و در محاسبه ذخیره مرخصی پایان کار باید منظور گردد

سیداکبردادور در 1403/10/19 گفت:

ایا افزایش حقوق سالیانه کارگران که اعلام میشود از طرف شورای عالی کار به حق جذب نیز افزایش میشود در ضمن ما شامل طبقه بندی مشاغل کارگری هستیم

محمد تقی اهورایی در 1403/11/11 گفت:

بله قابل افزایش است

علیرضا در 1403/10/17 گفت:

سلام به مدت ۲۹ سال و ۵ ماه البته با طرح طبقه بندی مشاغل به عنوان کارگر مشغول به کار بودم و الان در سال ۱۴۰۳ بازنشسته شده ام. محاسبات سنوات بنده فقط با حقوق مبنا و مزد سنواتی و پایه سنوات محاسبه گردیده و پرداخت شده در صورتی که در حکم بنده فوق العاده حق جذب ذکر شده. ایا محاسبات درست بوده و اگر غیر از این است بایستی پیگیری کنم و از چه مقامی پیگیر باشم؟ ممنون از لطف و راهنمایی شما.

محمد تقی اهورایی در 1403/11/11 گفت:

در صورت اثبات وجود مزایا و یا فوق العاده های مستمر و دائمی، باید در محاسبات منظور گردد

دیدگاه خود را ثبت کنید

جدیدترین راه برگ ها


برای دریافت مشاوره تلفنی بر روی دکمه زیر کلیک کنید:

دریافت مشاوره تلفنی