حق سرپرستی: شرایط، مبلغ و نحوه محاسبه در قانون کار

در این مقاله ضمن بررسی حق سرپرستی در قانون کار، به نحوه محاسبه مبلغ حق سرپرستی و جایگاه آن در حسابداری حقوق و دستمزد و لیست بیمه پرداخته شده است. زمانی که سرپرستی و مسئولیتی به کارگر سپرده می شود، موضوع حق سرپرستی پیش می آید، با توجه به اینکه فوق العاده حق سرپرستی و حق مسئولیت دارای نکاتی می باشد، در اینجا به نکات مهم آن در زمینه قانون کار و حقوق و دستمزد پرداخته ایم.

حق سرپرستی یا حق مسئولیت، مبلغی است که به کارگران یا کارکنانی تعلق می‌گیرد که به‌عنوان سرپرست یا مسئول یک گروه، تیم یا بخش مشخص در یک کارگاه فعالیت می‌کنند. این حق به دلیل مسئولیت‌های اضافی، مانند نظارت بر عملکرد دیگر کارکنان، هماهنگی کارها، و ایجاد نظم و بهره‌وری در محیط کار به سرپرست پرداخت می‌شود. حق سرپرستی یکی از حقوق مهم کارگران در کارگاه هایی است که نقش مدیریتی یا نظارتی بر عهده دارند. این حق نه تنها به افزایش انگیزه و بهره‌وری سرپرستان کمک می‌کند، بلکه از آن‌ها در قبال مسئولیت‌های اضافی حمایت می‌کند.

مبلغ حق سرپرستی معمولا به‌صورت جدا از حقوق پایه محاسبه می‌شود و هدف آن جبران فشارهای ناشی از وظایف مدیریتی و مسئولیت‌پذیری است.

پرداخت حق سرپرستی توافقی است. بنابراین الزامی به پرداخت حق سرپرستی برای کارفرما وجود ندارد. چنانچه کارفرما برای حفظ و یا جذب نیروی کاری در یک شغل نیاز داشته باشد می تواند حق سرپرستی پرداخت نماید. در حالت کلی حق سرپرستی به کارگرانی تعلق می‌گیرد که:

• به‌عنوان سرپرست یا مسئول مستقیم گروهی از کارگران منصوب شده باشند.
• وظایف آنان شامل مدیریت، نظارت، و هماهنگی کارهای روزمره تیم یا واحد باشد.
• در قرارداد کاری یا شرح وظایف آن‌ها، نقش سرپرستی مشخص شده باشد.

مطابق با ماده ۳۶ قانون کار، مزایای مرتبط با وظایف و مسئولیت‌های اضافی، از جمله حق سرپرستی، باید به‌عنوان بخشی از حقوق و مزایای قانونی کارگران محاسبه و پرداخت شود.

مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل مزایایی هستند که بر حسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می شود در این ماده قانونی دو نکته مهم وجود دارد:

1. در ساعات کار عادی پرداخت می شود و مانند اضافه کاری و یا شب کاری، تابع ساعات کار غیرعادی نیست.
2. مزایای ثابت به تبع شغل، وابسته به شغل هستند و جنبه عمومی ندارند.

به عنوان مثال حق مسکن و بن کارگری مزایایی هستند که تابع شغل نیستند و به تمام کارگران با تمام عناوین شغلی پرداخت می شود. ولی حق سرپرستی ممکن است فقط به کارگران با عنوان شغلی سرپرست در کارگاه پرداخت شود. چنانچه شغل کارگر تغییر کند، پرداخت این فوق العاده نیز قطع می شود.

در قانون کار به مبلغ حق سرپرستی و نحوه محاسبه آن اشاره ای نشده است. اما در برخی از شرکت ها یا کارگاه ها نحوه پرداخت حق سرپرستی در قرارداد کار یا آیین‌نامه‌های داخلی کارگاه یا طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه، به تفصیل مشخص شده است.

معمولا مبلغ حق سرپرستی به صورت درصدی از مزد شغل تعیین می شود. بنابراین چون تابع مزد است و روزانه تعیین شده لذا مبلغ آن در ماه‌های 29، 30 و 31 روزه متفاوت خواهد بود. همچنین با توجه به اینکه حق سرپرستی و حق مسئولیت از جمله عوامل به تبع شغل می باشد در ابتدای هر سال مطابق با بخشنامه حقوق و دستمزد شورای عالی کار مشمول ضریب افزایش حقوق می باشد. علاوه بر این حق سرپرستی در لیست بیمه و مالیات حقوق می بایست در موارد مشمول بیمه و مالیات در نظر گرفته شود

حق سرپرستی کارکنان دولت براساس قانون مدیریت خدمات کشوری محاسبه می شود. مبلغ حق سرپرستی کارکنان دولت مطابق تبصره ذیل جدول شماره (7) دستوزالعمل امتیازات فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری محاسبه می شود که در زیر آمد است:

«تبصره ۱- به ازاي هر سال سابقه خدمت در مشاغل سرپرستي يك درصد (۱%) و در مشاغل مديريتي دو درصد (۲%) به ترتيب حداكثر ده درصد (۱۰%) و بيست درصد (۲۰%) از مجموع سقف امتيازات شاغل موضوع ماده (۶۶) قانون به امتيازات حق شاغل كارمندان مشمول اضافه مي شود. در هر حال مجموع امتيازات موضوع اين تبصره نبايد از بيست درصد (۲۰%) سقف حق شاغل تجاوز نمايد.»

اگرچه اشاره ای به نحوه محاسبه حق سرپرستی در قانون کار نشده است، ولی شرکت های خصوصی نیز می توانند به روشی مشابه سازمان های دولتی برای محاسبه حق سرپرستی که در بالا آمده است، نسبت به محاسبه حق سرپرستی کارگران مشمول قانون کار اقدام کنند. همانطور که گفته شد، برای شرکت هایی که طرح طبقه بندی مشاغل شده اند نیز طبق طرح طبقه بندی مشاغل کارگاه حق سرپرستی محاسبه می شود.

با توجه به اینکه حق سرپرستی معمولا به صورت مستمر پرداخت شود بهتر است به پایه حقوق اضافه نشود. در اینگونه موارد حق سرپرستی در فیش حقوقی به صورت یک آیتم جدا از حقوق پایه قید می شود. در فیش حقوقی آنلاین بیدبرگ نیز حق سرپرستی به عنوان آیتم جداگانه در نظر گرفته شده است و در محاسبات مزایای قانونی در حقوق اداره کار در نظر گرفته شده است.

یکی از مباحثی که در حسابداری حقوق و دستمزد اهمیت دارد، محاسبه مزایایی نظیر اضافه کاری،‌ شب کاری،‌ عیدی و پاداش و سنوات پایان خدمت می باشد. همانطور که مطرح شد حق سرپرستی جزء مزایای به تبع شغل به حساب می آید. بنابراین باید دقت شود که حق سرپرستی در محاسبه موارد مذکور باید لحاظ شود.

همچنین در لیست بیمه تامین اجتماعی نیز می بایست حق سرپرستی جزء مزایای مستمر مشمول آورده شود تا مشکلی ایجاد نشود.

فوق العاده حق سرپرستی و حق جذب همانطور که از نامشان پیداست دو مفهوم متفاوت در قانون کار هستند. همانطور که در تعریف حق سرپرستی مطرح شد این فوق العاده به واسطه مسئولیت های سرپرستی و مدیریتی به کارکنان تعلق می گیرد. در حالی که حق جذب در مواقعی در نظر گرفته می شود که کارفرما قصد استخدام نیروی تخصصی در شغلی را دارد که کمبود نیروی کار وجود دارد. به بیان ساده چنانچه در شغلی کمبود نیروی کار وجود داشته باشد، و درخواست استخدام این نیروها بیشتر باشد، منجر به کمبود این کارگران در بازار کار می شود. کارفرمایان در این شرایط سعی می کنند با پرداخت مبلغ بیشتری نسبت به سایر کارفرمایان این نیروها را جذب کرده و حفظ نمایند که به مبلغی که بابت آن به کارگر پرداخت می شود حق جذب گفته می شود.

امام کارگری که با حق جذب استخدام شده است، ممکن است بعد از مدتی سرپرستی قسمتی از کارگاه را نیز برعهده بگیرد و حق سرپرستی نیز به وی تعلق گیرد.