مزایای به تبع شغل و شاغل در قانون کار

شناخت مزایای به تبع شغل و مزایای به تبع شاغل در حقوق و دستمزد اهمیت زیادی دارد. در اینجا بعد از تعریف هرکدام، به تفاوت‌ها و تاثیر آن‌ها بر محاسبه حقوق و مزایای تبعی مزد پرداخته ایم.

مزایای به تبع شغل همانطور که از نام آن پیداست، تابع شغل هستند. یعنی با توجه به شرایط شغل به آن شغل تعلق می گیرد. مزایای به تبع شغل برای ترمیم مزد، به مزد روزانه اضافه می شود. مزایایی از قبیل حق سختی کار، حق سرپرستی، فوق العاده شغل، حق جذب و ... جزء مزایای به تبع شغل می باشند. مزایای به تبع شغل به همه کارگران در همه عناوین شغلی تعلق نمی گیرد. به عنوان مثال: ممکن است کارگری با عنوان متخصص مکانیک از حق سرپرستی برخوردار باشد. در صورتی که کارگری با عنوان شغلی کارگر ساده این فوق العاده را دریافت نمی کنند. در واقع،‌ حق سرپرستی ممکن است با تغییر شغل قطع شود. زیرا دریافت آن تابع شغل می باشد.

بر اساس قانون کار مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل بخشی از مزد ثابت می باشد. در تبصره ۱ ماده 36 قانون کار آمده است:

در کارگاههائی که دارای طرح طبقه بندی و ارزیابی مشاغل نیستند، منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل، مزایایی است که بر حسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. این مزایا شامل: مزایای سختی کار، مزایای سرپرستی، فوق العاده شغل و غیره هستند. عبارت مزایای ثابت پرداختی در اینجا بیانگر این است که مزایای به تبع شغل معمولا جزء مزایای مستمر هستند. هرچند مزایای مستمر تنها به مزایای به تبع شغل محدود نمی شود و برخی مزایای به تبع شاغل نیز جزء مزایای مستمر محسوب می شوند.

مزایای به تبع شغل فقط به این موارد عنوان شده در متن ماده مذکور محدود نمی شود. هر یک از مزایایی که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت گردد جزء مزایای به تبع شغل است. در زیر لیست مهمترین مزایای به تبع شغل آمده است:

• حق سرپرستی
• حق مسئولیت
• مزایای سختی کار
• فوق العاده شغل
• حق جذب
• حق مدیریت
• حق انبارداری
• فوق العاده نگهبانی
• حق آنکال
• حق نظارت
• و ...

از آنجایی که مزایای به تبع شغل مبنای محاسبه مزایای تبعی مزد از قبیل: اضافه کاری،‌ شب کاری و... هستند، در فیش حقوقی بهتر است در آیتم های جداگانه مشخص شوند. گاهی اوقات نیز این مزایا تحت عنوان سایر مزایای به تبع شغل در فیش حقوقی ثبت می شوند.

مزایای به تبع شاغل از شغل تبعیت نمی‌کنند و به تمامی کارگران بدون توجه به شغل و شرایط محیط کار پرداخت می‌شوند. این مزایا ماهیت مزدی ندارند و در قانون با عنوان مزایای رفاهی و انگیزشی شناخته می شوند.

در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار مزایایی از قبیل کمک هزینه مسکن، خوار و بار و کمک عائله مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه به عنوان مزایای رفاهی و انگیزه ای شناخته شده و تاکید شده که این مزایا جزء مزد ثابت و مبنا نیستند. مزایای رفاهی و انگیزه ای از شغل تبعیت نمی‌کنند و به تمامی کارگران بدون توجه به شغل و شرایط محیط کار پرداخت می‌شوند. مزایای زیر جزء مزایای به تبع شاغل می باشند:

• پاداش افزایش تولید
• سود سالانه
• حق مسکن
• بن کارگری
• حق تاهل
• حق اولاد
• حق غذا
• حق لباس
• حق سرویس
• حق ایاب و ذهاب
• سایر مزایای غیر نقدی
• و ...

همانطور که ملاحظه می کنید مزایای به تبع شاغل شامل مزایای مستمر و غیر مستمر می باشد.

مزایای تبعی مزد، مزایایی هستند که بر مبنای مزد محاسبه می شوند. و بنابراین تابع مزد می باشند. در محاسبه مزایای تبعی مزد صرفا مزد تاثیر دارد و نه حق السعی. مزایای تبعی مزد عبارتند از:

• اضافه کاری
• شب کاری
• جمعه کاری
• حق ماموریت
• نوبت کاری

در بخش های قبل در مورد مزایای به تبع شغل و مزایای به تبع شاغل صحبت کردیم. در اینجا به تفاوت این مزایا می پردازیم. تفاوت مزایای به تبع شغل و به تبع شاغل عبارتند از:

• مزایای به تبع شغل بخشی از مزد ثابت می باشند. در حالی که مزایای به تبع شاغل جزء مزد ثابت نمی باشند.
• در محاسبه مزایای تبعی مزد مانند اضافه کاری،‌ شب کاری و ... ، مزایای به تبع شغل در نظر گرفته می شوند، در حالی که مزایای به تبع شاغل در نظر گرفته نمی شوند.
• مزایای به تبع شغل در محاسبه عیدی و سنوات در نظر گرفته می شوند، اما مزایای به تبع شاغل در این محاسبات لحاظ نمی شوند.
• مزایای به تبع شغل با توجه به ماهیت شغل پرداخت می شود و به همه کارگران با هر عنوان شغلی تعلق نمی گیرد، اما مزایای به تبع شاغل به همه کارگران در شغل های مختلف تعلق می گیرد.
• مزایای به تبع شغل در افزایش حقوق سالانه جزوی از مزد در نظر گرفته می شوند، ولی مزایای به تبع شاغل در مزد مبنای افزایش حقوق سالانه در نظر گرفته نمی شوند.
• مزایای به تبع شغل در محاسبه مالیات حقوق به صورت پلکانی مطابق جدول مالیات حقوق در نظر گرفته می شود، ولی مزایای به تبع شاغل بعد از در نظر گرفتن معافیت مالیاتی، مشمول مقطوع ۱۰٪ مالیات می شوند..

در جدول زیر مزایای به تبع شغل، مزایای به تبع شاغل و مزایای تبعی مزد آورده شده است:

در ماده ۲۴ قانون کار مبنای سنوات آخرین حقوق کارگر تعیین شده است. همچنین ماده ۳۷ قانون کار پرداخت مزد به صورت ماهانه را حقوق دانسته است. بنابراین مبنای محاسبه سنوات همان ۳۰ روز مزد می باشد.

تا اینجا مشخص شد مبنای محاسبه سنوات مزد می باشد. ماده 35 قانون کار به تعریف مزد پرداخته است. طبق این ماده به مجموع وجوهی که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود مزد گفته می شود. بر اساس ماده ۳۶ قانون کار مزد ثابت عبارت است از: مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل. یعنی مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن، خواربار و کمک عائله مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نیستند و در محاسبه سنوات در نظر گرفته نمی شوند.